Giáo Dục Stem Trong Trường Mầm Non
STEM là viết tắt của Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học. Đó là một tiếp cận học tập liên ngành kết hợp bốn môn học này để giải quyết các vấn đề trong thế giới thực. Giáo dục STEM ngày càng trở nên quan trọng trong thế giới ngày nay vì nhiều việc làm yêu cầu kỹ năng trong các lĩnh vực này.
STEM là viết tắt của Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học. Đó là một tiếp cận học tập liên ngành kết hợp bốn môn học này để giải quyết các vấn đề trong thế giới thực. Giáo dục STEM ngày càng trở nên quan trọng trong thế giới ngày nay vì nhiều việc làm yêu cầu kỹ năng trong các lĩnh vực này.
GIÁO DỤC STEM/STEAM VÀ NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT
Theo chỉ thị số 16/CT-TTg ngày 04/05/2017 của Thủ tướng chính phủ về việc tăng cường năng lực tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, nêu rõ Nhiệm vụ của Bộ giáo dục và đào tạo là: “Thúc đẩy triển khai giáo dục về khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM) trong chương trình giáo dục phổ thông; tổ chức thí điểm tại một số trường phổ thông ngay từ năm học 2017 – 2018. Nâng cao năng lực nghiên cứu, giảng dạy trong các cơ sở giáo dục đại học; tăng cường giáo dục những kỹ năng, kiến thức cơ bản, tư duy sáng tạo, khả năng thích nghi với những yêu cầu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4”
STEM là viết tắt của Khoa học (SCIENCE), Công nghệ (TECHNOLOGY), Kỹ thuật (ENGINEERING) và Toán học (MATH), còn chữ A trong STEAM chính là Nghệ thuật (ART).
Giáo dục STEM/STEAM là một cách tiếp cận liên ngành trong quá trình học, trong đó các khái niệm, học thuật mang tính nguyên tắc được lồng ghép với các bài học trên thế giới thực, ở đó học sinh áp dụng các kiến thức trong khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán vào các bối cảnh cụ thể, giúp kết nối giữa trường học, cộng đồng, nơi làm việc và các tổ chức toàn cầu để từ đó phát triển các năng lực trong lĩnh vực STEM/STEAM, qua đó học sinh được cung cấp tri thức dựa trên trải nghiệm thực tế đồng thời rèn luyện những kỹ năng cần thiết của thế kỷ 21 như tuy duy phản biện, làm việc nhóm, hợp tác, thuyết trình.
Giáo dục STEM về bản chất được hiểu là trang bị cho người học những kiến thức và kỹ năng cần thiết liên quan đến các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học.
Những kiến thức và kỹ năng vừa nêu phải được tích hợp, lồng ghép và bổ trợ cho nhau giúp học sinh không chỉ hiểu biết về nguyên lý mà còn có thể áp dụng để thực hành và tạo ra được những sản phẩm trong cuộc sống hằng ngày.
Trong đó với kỹ năng khoa học, học sinh được trang bị kiến thức về các khái niệm, các nguyên lý, các định luật và các cơ sở lý thuyết của giáo dục khoa học. Mục tiêu quan trọng nhất là thông qua giáo dục khoa học, học sinh có khả năng liên kết các kiến thức này để thực hành và có tư duy để sử dụng kiến thức vào thực tiễn để giải quyết các vấn đề trong thực tế.
Với kỹ năng công nghệ, học sinh có khả năng sử dụng, quản lý, hiểu biết, và truy cập được công nghệ, từ những vật dụng đơn giản như cái bút, chiếc quạt đến những hệ thống phức tạp như mạng Internet, máy móc.
Về kỹ năng kỹ thuật, học sinh được trang bị kỹ năng sản xuất ra đối tượng và hiểu được quy trình để làm ra nó. Vấn đề này đòi hỏi học sinh phải có khả năng tổng hợp và kết hợp để biết cách làm thế nào để cân bằng các yếu tố liên quan (như khoa học, nghệ thuật, công nghệ, kỹ thuật) để có được một giải pháp tốt nhất trong thiết kế và xây dựng quy trình. Ngoài ra học sinh còn có khả năng nhìn nhận ra nhu cầu và phản ứng của xã hội trong những vấn đề liên quan đến kỹ thuật.
Và cuối cùng, kỹ năng toán học là khả năng nhìn nhận và nắm bắt được vai trò của toán học trong mọi khía cạnh tồn tại trên thế giới. Học sinh có kỹ năng toán học sẽ có khả năng thể hiện các ý tưởng một cách chính xác, có khả năng áp dụng các khái niệm và kỹ năng toán học vào cuộc sống hằng ngày.
Giáo dục STEM vận dụng phương pháp học tập chủ yếu dựa trên thực hành và các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, các phương pháp giáo dục tiến bộ, linh hoạt nhất như Học qua dự án – chủ đề, Học qua trò chơi và đặc biệt phương pháp Học qua thực hành luôn được áp dụng triệt để cho các môn học tích hợp STEM.
Hoạt động STEM dễ dàng và thú vị dành cho trẻ mọi lứa tuổi
Dưới đây là một số hoạt động STEM dễ dàng và thú vị dành cho trẻ em mọi lứa tuổi:
Mặc dù các hoạt động STEM truyền thống có thể không phù hợp với trẻ dưới 1 tuổi nhưng vẫn có nhiều cách để giúp trẻ tham gia trải nghiệm STEM phù hợp theo độ tuổi. Dưới đây là một số hoạt động STEM dễ dàng và thú vị dành cho trẻ dưới 1 tuổi:
Hãy nhớ luôn giám sát các em bé do bạn chăm sóc trong các hoạt động này và đảm bảo rằng tất cả các vật liệu và đồ vật đều an toàn và phù hợp với lứa tuổi. Trọng tâm ở độ tuổi này là khám phá, trải nghiệm bằng giác quan và xây dựng các kỹ năng nền tảng hơn là các khái niệm STEM rõ ràng.
Dưới đây là một số hoạt động STEM dễ dàng và thú vị dành cho trẻ từ 2 đến 3 tuổi:
Hãy nhớ luôn giám sát và đảm bảo rằng tất cả các vật liệu được sử dụng đều an toàn và phù hợp với lứa tuổi. Những hoạt động này được thiết kế để có tính trải nghiệm, hấp dẫn và thúc đẩy hoạt động tìm tòi và khám phá, những điều cần thiết cho việc học và phát triển STEM của trẻ mới biết đi.
Dưới đây là một số hoạt động STEM dành cho trẻ từ 3 đến 6 tuổi giúp phát triển kỹ năng tư duy bậc cao của trẻ. Hãy nhớ rằng trẻ mẫu giáo đã sẵn sàng và cần cơ hội để phát triển các kỹ năng tư duy bậc cao của mình, và cách tốt nhất để làm điều đó là thông qua các hoạt động học tập trải nghiệm kèm theo những câu hỏi hay. Đây là gợi ý của chúng tôi về những hoạt động và câu hỏi có thể đi kèm với chúng:
Hãy nhớ cung cấp cho trẻ sự hướng dẫn và hỗ trợ trong các hoạt động này, cho phép trẻ khám phá và suy nghĩ một cách phản biện. Khuyến khích trẻ đặt câu hỏi, tạo kết nối và giải thích suy nghĩ của các em. Những hoạt động này thúc đẩy các kỹ năng tư duy bậc cao như giải quyết vấn đề, tư duy phê phán, sáng tạo và phân tích, những kỹ năng cần thiết cho sự phát triển nhận thức của trẻ.
Tầm quan trọng của phương pháp giáo dục STEM cho trẻ mầm non
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh: ‘“Học phải đi đôi với hành”. Phương pháp giáo dục STEM cho trẻ mầm non ra đời đã khắc phục những hạn chế trong giảng dạy khi vận dụng lý thuyết vào thực tiễn. Bên cạnh đó, giáo dục bằng STEM còn giúp bố mẹ tự dạy trẻ ở nhà từ những vật dụng đơn giản nhất. Ngoài ra, phương pháp giáo dục này nổi bật với những ưu điểm vượt trội như:
Tầm quan trọng của phương pháp giáo dục STEM cho trẻ mầm non
Hoạt động 4: Dùng cọ rửa ống hút để học đếm số (Toán học)
Thông thường, lúc trẻ mới học đếm với số nhỏ sẽ khá dễ dàng, nhưng khi số đếm lớn hơn lại là một trở ngại. Việc tham gia hoạt động dùng cọ rửa ống hút để học đếm số sẽ giúp trẻ giải quyết vấn đề trên. Ở hoạt động này, phụ huynh cần chuẩn bị những mẩu giấy nhỏ ghi những con số và gián lên những cọ rửa ống hút. Sau đó, hãy yêu cầu trẻ sắp xếp các ống hút tương ứng với những con số theo thứ tự từ lớn đến nhỏ và ngược lại.
Dùng cọ rửa ống hút để học đếm số (Nguồn: Ctfassets)
Tại sao dạy học theo định hướng stem/steam trong giai đoạn hội nhập hiện nay là xu thế tất yếu?
Tổ chức uy tín trong lĩnh vực giáo dục khoa học trên thế giới là Hiệp hội các giáo viên dạy khoa học quốc gia Mỹ (National Science Teachers Association – NSTA) được thành lập năm 1944 đã đề xuất ra khái niệm giáo dục STEM (STEM education) với cách định nghĩa ban đầu như sau:
“Giáo dục STEM là cách tiếp cận liên ngành trong quá trình học, trong đó các khái niệm học thuật mang tính nguyên tắc được lồng ghép với các bài học trong thế giới thực, ở đó các học sinh áp dụng các kiến thức trong khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán vào trong các bối cảnh cụ thể giúp kết nối giữa trường học, cộng đồng, nơi làm việc và các tổ chức toàn cầu, để từ đó phát triển các năng lực trong lĩnh vực STEM và cùng với đó có thể cạnh tranh trong nền kinh kế mới”
Từ đó tác giả Nguyễn Thành Hải, Nghiên cứu sinh tiến sỹ ngành Giáo dục Khoa học, Viện Nghiên cứu Giáo dục STEM của Đại học Missouri (Mỹ) đã có bài viết rút ra 3 đặc điểm quan trọng khi nói về giáo dục STEM.
Thứ nhất đó là cách tiếp cận “liên ngành” khác với “đa ngành”. Mặc dù cũng là có nhiều ngành, nhiều lĩnh vực nhưng “liên ngành” thể hiện sự kết nối và bổ trợ lẫn nhau trong các ngành. Do vậy, nếu một chương trình học, một trường học chỉ có nhiều môn, nhiều giáo viên dạy các ngành khác nhau mà không có sự kết nối và bổ trợ lẫn nhau thì chưa được gọi là giáo dục STEM.
Thứ hai là sự lồng ghép với các bài học trong thế giới thực, thể hiện tính thực tiễn và tính ứng dụng kiến thức trong việc giải quyết các vấn đề thực tế. Ở đây, không còn rào cản của việc học kiến thức lý thuyết với ứng dụng. Do vậy, các chương trình giáo dục STEM nhất thiết phải hướng đến các hoạt động thực hành và vận dụng kiến thức để tạo ra sản phẩm hoặc giải quyết các vấn đề của thực tế cuộc sống.
Thứ ba là sự kết nối từ trường học, cộng đồng đến các tổ chức toàn cầu; đó là kỷ nguyên của thế giới phẳng, cách mạng công nghiệp 4.0 nơi mà tự động hóa và điều khiển từ xa thông qua các thiết bị điện tử di động lên ngôi, thông qua đường truyền Internet. Do vậy, quá trình giáo dục STEM không chỉ hướng đến vấn đề cụ thể của địa phương mà phải đặt trong mối liên hệ với bối cảnh kinh tế toàn cầu và các xu hướng chung của thế giới, ví dụ như biến đổi khí hậu, năng lượng tái tạo,…
